Κάστρο δεν ήταν, αλλά άντεξε σαν κάστρο
Στις 28 Απριλίου 1944, σ' ένα μικρό σπίτι του Υμηττού γράφθηκε μια από τις λαμπρές σελίδες της ιστορίας του λαϊκού εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ.
Έχοντας αποκρούσει τη μεγάλη επίθεση Γερμανών και ταγματασφαλιτών, τον Απρίλιο του 1944, κατά των ανατολικών συνοικιών, από Καισαριανή, Ζωγράφου, Βύρωνα μέχρι Υμηττό, ο ΕΛΑΣ ξέμεινε από πυρομαχικά, φυλάσσοντας κάποια απ' όσα απέμειναν σε δυο σημεία, ένα απ' τα οποία ήταν και το μικρό σπίτι της οδού Αγραίων 47 στον Υμηττό.
Από κάποιο προδοτικό λαρύγγι Γερμανοί και ταγματασφαλίτες συνεργάτες τους είχαν πληροφορηθεί ότι σε αυτό το σπιτάκι, περιφρουρούταν ένα σημαντικό μέρος του οπλισμού που χρησιμοποιούσε η 1η Ταξιαρχία του ΕΛΑΣ της Αθήνας. Ότι λειτουργούσε και ως αποθήκη πυρομαχικών για το δεύτερο τάγμα Βύρωνα-Γούβας.
Μονάδες του Μηχανοκίνητου τμήματος της Γερμανικής Χωροφυλακής συνοδευόμενες από διμοιρία των Ταγμάτων Ασφαλείας εγκλώβισαν τους τρείς Επονοελασίτες.
Ταγματασφαλίτες είχαν περικυκλώσει το σπίτι προκειμένου να αποτρέψουν τυχόν προσπάθεια του ΕΛΑΣ να σπάσει τον κλοιό.
Το πρωί της 28ης Απριλίου στο προδομένο σπίτι Γερμανοί στρατιώτες ξεκίνησαν την επίθεση εκτοξεύοντας χειροβομβίδες, ενώ παράλληλα καλύπτονταν από τα πυρά των ταγματασφαλιτών. " Παραδοθείτε τομάρια διαφορετικά θα σας κάψουμε" φώναξε ένας αξιωματικός των Ταγματασφαλιτών.
Οι μαχητές που ήταν ταμπουρωμένοι στο σπίτι πρόβαλαν σθεναρή πολύωρη αντίσταση.
Οι Γερμανοί χρειάστηκε να επιστρατεύσουν βαρύ οπλισμό και να κάνουν το σπίτι κόσκινο.
Ήδη έχουν σκοτωθεί ο Φωλτόπουλος στο πατάρι, όπου είχε ταμπουρωθεί και ο Κιοκμενίδης που πρόλαβε να καταστρέψει ένα μεγάλο μέρος του οπλισμού.
Γύρω στις 3:30 το μεσημέρι, μετά από 7 ώρες μάχης ο Δημήτρης Αυγέρης, όταν του τελειώνουν τα πυρομαχικά, επιχειρεί να βγει τρικλίζοντας από το σπίτι, φωνάζοντας “Σας νικήσαμε τέρατα” και δέχεται τα ομαδικά πυρά για να πέσει νεκρός.
Η αντίσταση σταμάτησε.
Οι Γερμανοί και οι Ταγματασφαλίτες θεωρούσαν ότι στο σπίτι θα συλλάβουν και άλλους αντάρτες και όρμισαν μέσα.
Αμέσως όμως διαπιστώσαν έκπληκτοι ότι αυτοί που τόσες ώρες πολεμούσαν και δεν τους άφηναν να πλησιάσουν ήταν τρεις έφηβοι, τρία παιδιά, 17-18 χρόνων.
Τρεις Επονοελασίτες, ο 18χρονος διμοιρίτης Δημήτρης Αυγέρης και οι 17χρονοι Κώστας Φολτόπουλος και Θάνος Κιοκμενίδης, που έπεσαν μαχόμενοι, ταγμένοι μέχρι τελευταία στιγμή στον αγώνα.
Οι τρεις ήρωες του Κάστρου του Υμηττού:
Δημήτρης Αυγέρης,
Κώστας Φολτόπουλος, Θάνος Κιοκμενίδης.
Αμέσως μετά οι Γερμανοί αποχώρησαν και τους ακολούθησαν σύντομα οι Ταγματασφαλίτες, πανικόβλητοι, μπροστά στον κίνδυνο αντεπίθεσης από τον ΕΛΑΣ. Στο σημείο παρέμειναν λίγοι αστυφύλακες και οι αξιωματικοί τους. Μάζεψαν τα πτώματα των νεκρών Γερμανων και των συνεργατών τους έφυγαν, τροπιασμένοι.
Τα πτώματα των τριών νεαρών ηρώων εκτέθηκαν σε κοινή θέα στον κήπο του σπιτιού, σύμφωνα με ορισμένες πηγές.
Η Διοίκηση του Α΄ Σώματος Στρατού του ΕΛΑΣ έκανε ειδική μνεία με ημερήσια διαταγή σε στρατιωτική διαλεκτό για τους τρεις ήρωες:
“Ούτω ο διμοιρίτης Αυγέρης Δημήτριος και οι μαχηταί Φολτόπουλος Κωνσταντίνος και Κιοκμενίδης Αθανάσιος, την 28.04.1944, εκεί, εις τον οικίσκον του Υμηττού , έστησαν λαμπρόν ηρώον δόξη. Το ολοκαύτωμα των αξίων και υπερόχων αυτών μαχητών του ΕΛΑΣ των Αθηνών, πυρσός πατριωτισμού, πυρπολεί τας ψυχάς μας τας ημέρας αυτάς. Αιωνία η μνήμη των τριών ανδρείων…”
Να σημειωθεί ότι στην ομάδα του Αυγέρη, ανήκε και ο Πέτρος Μπουλούμπεης, ο οποίος όμως δεν μπόρεσε να βρεθεί μαζί με τους τρεις συναγωνιστές του. Συγκλονισμένος από τον θάνατό τους, πρωταγωνίστησε στις εκδηλώσεις μετά τη μάχη για να τιμηθούν οι ήρωες, με το κλείσιμο των μαγαζιών στη συνοικία κλπ. Αργότερα, στη διάρκεια του εμφυλίου, εκτελέστηκε (το 1948) αφήνοντας ένα γράμμα στην οικογένεια του.
Το σπίτι της οδού Αγραίων 47, το "Κάστρο του Υμηττού", σύμβολο του αγώνα ενάντια στους φασίστες κατακτητές και τους ντόπιους συνεργάτες τους, έχει διαμορφωθεί σε μουσείο, τόπο προσκυνήματος για τον λαό, που δεν θέλει να ξεχνά και συνεχίζει να αγωνίζεται για την κοινωνική απελεθεύρωση.
Ρωγμή στην ενημέρωση
1985
Είμαι μελετητής και επιβλέπων μηχανικός επταόροφης πολυκατοικίας στον Άγιο Αρτέμιο, στην οδό Αγραίων.
Ο Άγιος Αρτέμιος, η παλιά Γούβα, είναι συνοικία του δήμου Αθηναίων, μεταξύ Παγκρατίου και δήμου Υμηττού.
Το οικοδομικό σύστημα είναι συνεχές, δεξιά και αριστερά του οικοπέδου μας είναι οικοδομημένα, και επειδή λόγω υπογείου έχουμε βαθειά εκσκαφή, χρειάζεται μεγάλη προσοχή. Ιδιαίτερα όταν συνορεύουμε με παλιά σπίτια, αμφίβολης θεμελίωσης και κατασκευής, μη γίνει κάποιο μοιραίο σφάλμα και τα...φέρουμε κάτω, με επιπτώσεις ανθρώπινες και υλικές, που ούτε να τις φανταστούμε δεν θέλουμε.
Στα αριστερά λοιπόν ήταν ένα ισόγειο σπίτι, περιποιημένο, αλλά παλαιό και κλειστό.
Είναι πρωί, γίνεται εκσκαφή και δουλεύουν μηχανήματα (αερόσφυρο και τσάπα), οπότε κάποια στιγμή βλέπω έκπληκτος ν' ανοίγει η πόρτα από το σπιτάκι και να βγαίνει ένας παππούς, που με πλησιάζει ασθμαίνων και ανήσυχος για την εκσκαφή, που κατέβαινε σύρριζα στη μεσοτοιχία του.
Τον καθησύχασα και για να τον βεβαιώσω ότι ο μηχανικός είναι παρών και οι χειριστές των μηχανημάτων δεν κάνουν του κεφαλιού τους, προθυμοποιήθηκα να του δείξω τα σχέδια για την εκσκαφή και την πορεία των εργασιών, που θα ήταν προσεκτική και επιμελημένη.
Ανοίγοντας όμως τον μαύρο μηχανικό χαρτοφύλακα που κουβαλούσαμε όλοι τότε, για να του δείξω σχέδια, βλέπει ο παππούς το διπλωμένο πρωινό Ριζοσπάστη να προβάλει ανάμεσα από κατόψεις και ξυλότυπους.
Με κοιτάζει καλά - καλά και μου λέει: "Ξέρεις ότι το σπίτι αυτό είναι μνημείο της Εθνικής Αντίστασης; Έλα να δεις!"
Έκπληκτος για άλλη μια φορά εγώ, πλησιάζω και βλέπω την πινακίδα που έγραφε για το "Κάστρο του Υμηττού", που τόσα είχα διαβάσει (Κ. Κοτζιάς: Καπνισμένος ουρανός κ.α.) για τους τρεις επονίτες που πολέμησαν και έπεσαν μέχρις ενός, απέναντι σ' ένα συρφετό από Ταγματασφαλίτες και Γερμανούς.
Το σπιτάκι ήταν γιάφκα και αποθήκη οπλισμού του εφεδρικού ΕΛΑΣ της Αθήνας και σήμερα διατηρητέο ιστορικό μνημείο.
Τη συνέχεια και τη χαρά του παππού τη φαντάζεστε.
Η δική μου "αμοιβή" πάντως ήταν σημαντική, αφού είχα εξασφαλισμένο τον πρωινό καφέ μου!
Υ.Γ.
Για την ιστορία, τα ονόματα των τριών νεαρών επονιτών που θυσιάστηκαν στο Κάστρο του Υμηττού στις 28 Απριλίου 1944: Δημήτρης Αυγέρης 18 ετών, Θανάσης Κιοκμενίδης 17 ετών, Κώστας Φολτόπουλος 17 ετών…
Χάρης Κουρής
συνταξ. Πολιτικός μηχανικός ΕΜΠ
