Τσακαλώτος: Τι είναι η κεντροαριστερά;

Την ώρα που ο Τραμπ χλευάζει ξανά και ξανά τους Ευρωπαίους ηγέτες, που δεν υπάρχει καμία δύναμη πρόθυμη να σταματήσει τη γενοκτονία στη Γάζα, που είναι σαφές ότι δεν θα επιτύχουμε τους κλιματικούς στόχους που έχουν τεθεί και επικυρωθεί πάμπολες φορές από τους παγκόσμιους ηγέτες (ο Θεός να τους κάνει), που η οικονομική στασιμότητα και η πίεση για επανεξοπλισμό υπονομεύουν κάθε προσπάθεια να τεθεί στο επίκεντρο η ανάγκη αντιμετώπισης των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων που αποτελεί βασική προϋπόθεση για την αποτροπή της πολιτικής αστάθειας και της ανόδου της άκρας δεξιάς, πολλοί και πολλές θεωρούν αινιγματική την απουσία οποιασδήποτε ένδειξης ανασυγκρότησης της κεντροαριστεράς.

Αρκετοί προχωρούν ακόμη παραπέρα και απαιτούν την αναβίωσή της ως διέξοδο από το χάος στο οποίο βρισκόμαστε. Ωστόσο, οι περισσότεροι το κάνουν χωρίς να αποσαφηνίζουν τι ακριβώς συνιστά η κεντροαριστερά, ποια θα έπρεπε να είναι η κατεύθυνση και οι φιλοδοξίες της, καθώς και ποιες είναι οι θεμελιώδεις αξίες, πεποιθήσεις και επιδιώξεις της. Ακόμη λιγότεροι είναι διατεθειμένοι να εμπλακούν σε μια συζήτηση για τους δομικούς περιορισμούς και τις κοινωνικές και οικονομικές δυνάμεις που εμποδίζουν τη μετουσίωση των αξιών και επιδιώξεων της κεντροαριστεράς σε χειροπιαστές πολιτικές εναλλακτικές.

Λοιπόν, τι είναι η κεντροαριστερά; Προφανώς, όπως και με όλα τα άλλα πολιτικά ρεύματα, δεν περιμένει κανείς μεγάλη ομοιομορφία σε όλα τα καίρια ζητήματα. Όμως, η άποψή μου είναι ότι είναι ευκολότερο να καθορίσει κανείς τις βασικές ιδέες, λόγου χάρη, των συντηρητικών ή της άκρας δεξιάς ή διαφόρων αριστερών ρευμάτων, παρά να αποκτήσει μια σαφή εικόνα για εκείνες της κεντροαριστεράς.

Μάλιστα μια πρόσφατη έρευνα του Έτερον[1] έδειξε ότι στο αριστερό πολιτικό ημισφαίριο υπάρχει μεγαλύτερη σύγχυση και μεγαλύτερη δυσκολία πρόβλεψης ψήφου στη βάση αξιών και πεποιθήσεων απ’ ότι στο δεξιό πολιτικό ημισφαίριο. Κάτι που υπονοεί ότι η κεντροαριστερά, και η Αριστερά για να είμαστε ειλικρινείς, έχουν κάνει λιγότερη δουλειά στο επίπεδο της ιδεολογίας και της δημιουργίας ιδεολογικής ηγεμονίας.

Ας ξεκινήσω με τις διεθνείς σχέσεις και τον πόλεμο. Ο Μπιλ Κλίντον πολύ νωρίς ταυτίστηκε με τις ιδέες των νεοσυντηρητικών στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα ως προς τη χρήση της αμερικανικής ισχύος υπέρ της «ελευθερίας» και της «δημοκρατίας» σε όλο τον κόσμο. Ο Ομπάμα, ενώ τάχθηκε υπέρ της απόσυρσης από τον πόλεμο του Μπους κατά της τρομοκρατίας, στην πράξη κατάφερε μόνο μικρές διορθώσεις στο βασικό δόγμα, ενώ τα βασανιστήρια ως όπλο στον «πόλεμο» συνεχίστηκαν, και οι επιθέσεις με drones σε διάφορες χώρες έφτασαν σε νέα επίπεδα. Και φυσικά, ο Μπάιντεν θα μείνει πάντα στην ιστορία για τη στήριξή του στον πόλεμο γενοκτονίας που διεξάγει το Ισραήλ.

Ο Κιρ Στάρμερ, του Εργατικού Κόμματος, υπήρξε, αν μη τι άλλο, ακόμη πιο υποστηρικτικός προς τον Νετανιάχου, καθιστώντας με νομοθετικές ρυθμίσεις δυσκολότερες τις δράσεις ενάντια στη γενοκτονία, και ηγήθηκε, μαζί με τον Σολτς, μέχρι που κατέρρευσε ο συνασπισμός του, της προσπάθειας για επανεξοπλισμό (Rearm Europe). Ποια είναι η θέση, σε σχέση με τον πόλεμο στην Ουκρανία, ενός Ευρωπαίου σοσιαλδημοκράτη ηγέτη που έχει το όραμα ενός Ντε Γκωλ (πόσο μάλλον ενός Μπραντ) που οραματίστηκε μια Ευρώπη ειρήνης από τα Ουράλια έως τον Ατλαντικό; Ένας ηγέτης που θα μπορούσε να σταθεί απέναντι στον Πούτιν αλλά και να χαράξει ταυτόχρονα μια πορεία προς την ειρήνη, ένας ηγέτης που θα επέμενε να επιβληθούν κυρώσεις στο Ισραήλ;

Η απάντηση ίσως να είναι ο Πέδρο Σάντσεθ και η συμμαχία του σοσιαλιστικού κόμματος με την Αριστερά. Ίσως και η Έλι Σλάιν και το PD, αν και στην αντιπολίτευση. Και βεβαίως, υπάρχει πάντα ο Μπέρνι Σάντερς και ο Τζέρεμι Κόρμπιν. Αλλά αν αυτή είναι η σωστή απάντηση, τότε έχουμε κάθε δικαίωμα να θέσουμε σε άλλους κεντροαριστερούς ορισμένα επιπλέον ερωτήματα. Βρίσκονται οι παραπάνω στο αριστερό περιθώριο της κεντροαριστεράς ή η προσέγγισή τους στις διεθνείς σχέσεις αποτελεί τον πυρήνα της κεντροαριστεράς;

Για παράδειγμα, στην Ελλάδα είναι ο Νίκος Ανδρουλάκης στην ίδια πλευρά με τον Σάντσεθ αναφορικά με τη στάση του τελευταίου ενάντια στην αύξηση των αμυντικών δαπανών ή όχι; Δεν το θέτω σαν ερώτηση παγίδα. Αλλά αν οι παραπάνω βρίσκονται στο περιθώριο της κεντροαριστεράς, τότε το πιο σημαντικό ερώτημα είναι τι συνιστά μια κεντρώα θέση μέσα στην κεντροαριστερά σε ζητήματα όπως ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας, ο επανεξοπλισμός της Ευρώπης, ο Ατλαντισμός και άλλα συναφή;

Πολλοί φιλελεύθεροι και κεντροαριστεροί από το 1990 υποστήριξαν ότι οι επεμβάσεις στο Ιράκ, τη Λιβύη, το Αφγανιστάν και αμέτρητες άλλες περιπτώσεις θα οδηγούσαν σε αναβίωση της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Γνωρίζουμε πλέον ότι στην πραγματικότητα οδήγησαν σε κατάρρευση κρατών, σε περισσότερους πολέμους, σε βασανιστήρια, στην άνοδο του ISIS και ισχυρών περιφερειακών πολέμαρχων, και σε εκτεταμένη δυστυχία. Είναι υπερβολικό να ζητάμε από τους κεντροαριστερούς να μας πουν την άποψή τους για αυτά τα καταστροφικά αποτελέσματα και την προσέγγιση που πρέπει να υιοθετηθεί στις διεθνείς σχέσεις στο μέλλον;

Τα ερωτήματα στον οικονομικό και κοινωνικό τομέα είναι ακόμη πιο πιεστικά. Ο Κλίντον και ο Ομπάμα επέλεξαν την οικονομική τους ομάδα από τους κόλπους της χρηματοπιστωτικής «κοινότητας», η οποία, για να το θέσουμε ήπια, δεν φημίζεται για τη συμπάθειά της προς τις σοσιαλδημοκρατικές πολιτικές. Ο Σημίτης και ο Ζοσπέν υπερασπίστηκαν τις ιδιωτικοποιήσεις, ο Σρέντερ της νεοφιλελεύθερης έμπνευσης «μεταρρυθμίσεις» του κράτους πρόνοιας και των αγορών εργασίας (Agenda 2010).

Η Μάργκαρετ Θάτσερ, όταν ρωτήθηκε ποιο ήταν το μεγαλύτερο της επίτευγμα, απάντησε με δύο λέξεις: «Τόνι Μπλερ»!

Ποια θα ήταν μια κυρίαρχη κεντροαριστερή απάντηση: ότι αυτές οι προσεγγίσεις ήταν σωστές για την εποχή τους και παραμένουν εξίσου αποτελεσματικές σήμερα, ότι ήταν σωστές για την εποχή τους αλλά τώρα χρειάζεται στροφή προς τα αριστερά, ή ότι ήταν λανθασμένες ήδη από την εποχή τους και αυτό που χρειάζεται είναι η οικοδόμηση μιας αντι-νεοφιλελεύθερης κοινωνικής και οικονομικής συμμαχίας; Ούτε αυτά τα ερωτήματα τα θέτω ως ερωτήματα παγίδα. Το ίδιο ισχύει και για ερωτήματα όπως τα εξής:
– αποτελούν οι αγορές πηγή κοινωνικών ανισοτήτων ή το πρόβλημα είναι απλώς ότι οι αγορές δεν είναι αρκετά ανταγωνιστικές;
– Είναι αναγκαίο ένα αναπτυξιακό κράτος ή πρέπει η παραγωγή να αφεθεί στον «ιδιωτικό» τομέα που γνωρίζει καλύτερα τι χρειάζονται οι καταναλωτές και η πραγματική οικονομία;
– Ένα τελευταίο ερώτημα: ποιοι είναι οι υπερπλούσιοι, οι πλούσιοι και οι ευκατάστατοι και πώς και πόσο πρέπει να φορολογηθούν;

Το τελευταίο ερώτημα οδηγεί φυσικά στο ζήτημα της ισχύος. Στο τελευταίο μου βιβλίο, Μανιφέστο για μια Βιώσιμη Κοινωνία, υποστηρίζω ότι πολλά από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε — η κλιματική αλλαγή, οι κοινωνικές ανισότητες, η πολιτική αστάθεια — απορρέουν από τη μετατόπιση της ισχύος υπό τον νεοφιλελευθερισμό προς τον χρηματοπιστωτικό τομέα, τις μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας, τις βιομηχανίες ορυκτών καυσίμων κ.ο.κ.

Η άλλη όψη του νομίσματος είναι η μετάβαση σε ανελεύθερες δημοκρατίες όπου οι άνθρωποι αισθάνονται ότι δεν μπορούν να επηρεάσουν σοβαρά όλα εκείνα που αφορούν τη ζωή τους. Δεν θα περίμενα από τους κεντροαριστερούς να αποδεχτούν όλη την ανάλυσή μου, πόσο μάλλον τις πολιτικές προτάσεις μου.

Αλλά έχει η κυρίαρχη κεντροαριστερά μια άποψη για την ισχύ και πώς η οικονομική ισχύς έχει μετατραπεί σε πολιτική ισχύ;
– Ποιες είναι οι βασικές πηγές ισχύος που εμποδίζουν τις επιδιώξεις τους για μια πιο δίκαιη κοινωνία;
– Και πώς μπορεί να ανακτηθεί και να ανακατανεμηθεί η ισχύς;

Αυτό μου φαίνεται το πιο θεμελιώδες ερώτημα, διότι είναι προφανές ότι υπάρχουν κοινωνικές και οικονομικές δυνάμεις που έχουν κερδίσει πολλά από την άνοδο των ανισοτήτων τις τελευταίες δεκαετίες. Και είναι σε αυτό το ερώτημα που δεν έχω καμία ιδέα τι σκέφτεται ένας μετριοπαθής κεντροαριστερός.

Στα προηγούμενα ερωτήματα θα μπορούσα να κάνω εικασίες, με τον κίνδυνο βέβαια να πέσω έξω. Αλλά στο ζήτημα της ισχύος, σηκώνω τα χέρια ψηλά. Ο φόβος μου είναι ότι, σε αντίθεση με την προηγούμενη σοσιαλδημοκρατική παράδοση όπου οι σχέσεις εξουσίας αντιμετωπίζονταν ρητά — έστω και ανεπαρκώς κατά τη γνώμη μου — οι σύγχρονοι κεντροαριστεροί προτιμούν απλώς να μην αγγίζουν το θέμα.

Και γι’ αυτό πάντα αντιδρούν στην ατζέντα που θέτουν άλλοι, γι’ αυτό φαίνεται να ενσωματώνονται τόσο εύκολα στις κυρίαρχες ιδέες της εποχής μας, δηλαδή σε εκείνες που αντανακλούν και ενισχύουν τα συμφέροντα του κυρίαρχου κοινωνικού μπλοκ.

[1] Για μια συζήτηση βλέπε πρόσφατο άρθρο του Α. Γαλανόπουλου με τίτλο «Χαλαρή, πλέον, η σχέση ιδεολογίας και εκλογικής συμπεριφοράς», η Εποχή, 04/05/2025

***************

Του Ευκλείδη Τσακαλώτου

tvxs.gr

81 χρόνια από την ηρωική μάχη που έδωσαν τρεις Επονοελασίτες στον Υμηττό, απέναντι σε 200 Γερμανούς και συνεργάτες τους

Κάστρο δεν ήταν, αλλά άντεξε σαν κάστρο

Το μικρό σπίτι στην οδό Αγραίων 47 στον Υμηττό που πολιορκήθηκε από πολυβόλα, όλμους και αντιαρματικά κανόνια και άντεξε σαν κάστρο.

Στις 28 Απριλίου 1944, σ' ένα μικρό σπίτι του Υμηττού γράφθηκε μια από τις λαμπρές σελίδες της ιστορίας του λαϊκού εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ.

Έχοντας αποκρούσει τη μεγάλη επίθεση Γερμανών και ταγματασφαλιτών, τον Απρίλιο του 1944, κατά των ανατολικών συνοικιών, από Καισαριανή, Ζωγράφου, Βύρωνα μέχρι Υμηττό, ο ΕΛΑΣ ξέμεινε από πυρομαχικά, φυλάσσοντας κάποια απ' όσα απέμειναν σε δυο σημεία, ένα απ' τα οποία ήταν και το μικρό σπίτι της οδού Αγραίων 47 στον Υμηττό.

Από κάποιο προδοτικό λαρύγγι Γερμανοί και ταγματασφαλίτες συνεργάτες τους είχαν πληροφορηθεί ότι σε αυτό το σπιτάκι, περιφρουρούταν ένα σημαντικό μέρος του οπλισμού που χρησιμοποιούσε η 1η Ταξιαρχία του ΕΛΑΣ της Αθήνας. Ότι λειτουργούσε και ως αποθήκη πυρομαχικών για το δεύτερο τάγμα Βύρωνα-Γούβας.

Μονάδες του Μηχανοκίνητου τμήματος της Γερμανικής Χωροφυλακής συνοδευόμενες από διμοιρία των Ταγμάτων Ασφαλείας εγκλώβισαν τους τρείς Επονοελασίτες.

Ταγματασφαλίτες είχαν περικυκλώσει το σπίτι προκειμένου να αποτρέψουν τυχόν προσπάθεια του ΕΛΑΣ να σπάσει τον κλοιό.

Το πρωί της 28ης Απριλίου στο προδομένο σπίτι Γερμανοί στρατιώτες ξεκίνησαν την επίθεση εκτοξεύοντας χειροβομβίδες, ενώ παράλληλα καλύπτονταν από τα πυρά των ταγματασφαλιτών. " Παραδοθείτε τομάρια διαφορετικά θα σας κάψουμε" φώναξε ένας αξιωματικός των Ταγματασφαλιτών.

Οι μαχητές που ήταν ταμπουρωμένοι στο σπίτι πρόβαλαν σθεναρή πολύωρη αντίσταση.

Οι Γερμανοί χρειάστηκε να επιστρατεύσουν βαρύ οπλισμό και να κάνουν το σπίτι κόσκινο.

Ήδη έχουν σκοτωθεί ο Φωλτόπουλος στο πατάρι, όπου είχε ταμπουρωθεί και ο Κιοκμενίδης που πρόλαβε να καταστρέψει ένα μεγάλο μέρος του οπλισμού.

Γύρω στις 3:30 το μεσημέρι, μετά από 7 ώρες μάχης ο Δημήτρης Αυγέρης, όταν του τελειώνουν τα πυρομαχικά, επιχειρεί να βγει τρικλίζοντας από το σπίτι, φωνάζοντας “Σας νικήσαμε τέρατα” και δέχεται τα ομαδικά πυρά για να πέσει νεκρός.

Η αντίσταση σταμάτησε.

Οι Γερμανοί και οι Ταγματασφαλίτες θεωρούσαν ότι στο σπίτι θα συλλάβουν και άλλους αντάρτες και όρμισαν μέσα.

Αμέσως όμως διαπιστώσαν έκπληκτοι ότι αυτοί που τόσες ώρες πολεμούσαν και δεν τους άφηναν να πλησιάσουν ήταν τρεις έφηβοι, τρία παιδιά, 17-18 χρόνων.

Τρεις Επονοελασίτες, ο 18χρονος διμοιρίτης Δημήτρης Αυγέρης και οι 17χρονοι Κώστας Φολτόπουλος και Θάνος Κιοκμενίδης, που έπεσαν μαχόμενοι, ταγμένοι μέχρι τελευταία στιγμή στον αγώνα.

Οι τρεις ήρωες του Κάστρου του Υμηττού:
Δημήτρης Αυγέρης, Κώστας Φολτόπουλος, Θάνος Κιοκμενίδης.

Αμέσως μετά οι Γερμανοί αποχώρησαν και τους ακολούθησαν σύντομα οι Ταγματασφαλίτες, πανικόβλητοι, μπροστά στον κίνδυνο αντεπίθεσης από τον ΕΛΑΣ. Στο σημείο παρέμειναν λίγοι αστυφύλακες και οι αξιωματικοί τους. Μάζεψαν τα πτώματα των νεκρών Γερμανων και των συνεργατών τους έφυγαν, τροπιασμένοι.

Τα πτώματα των τριών νεαρών ηρώων εκτέθηκαν σε κοινή θέα στον κήπο του σπιτιού, σύμφωνα με ορισμένες πηγές.

Η Διοίκηση του Α΄ Σώματος Στρατού του ΕΛΑΣ έκανε ειδική μνεία με ημερήσια διαταγή σε στρατιωτική διαλεκτό για τους τρεις ήρωες:

“Ούτω ο διμοιρίτης Αυγέρης Δημήτριος και οι μαχηταί Φολτόπουλος Κωνσταντίνος και Κιοκμενίδης Αθανάσιος, την 28.04.1944, εκεί, εις τον οικίσκον του Υμηττού , έστησαν λαμπρόν ηρώον δόξη. Το ολοκαύτωμα των αξίων και υπερόχων αυτών μαχητών του ΕΛΑΣ των Αθηνών, πυρσός πατριωτισμού, πυρπολεί τας ψυχάς μας τας ημέρας αυτάς. Αιωνία η μνήμη των τριών ανδρείων…”

Να σημειωθεί ότι στην ομάδα του Αυγέρη, ανήκε και ο Πέτρος Μπουλούμπεης, ο οποίος όμως δεν μπόρεσε να βρεθεί μαζί με τους τρεις συναγωνιστές του. Συγκλονισμένος από τον θάνατό τους, πρωταγωνίστησε στις εκδηλώσεις μετά τη μάχη για να τιμηθούν οι ήρωες, με το κλείσιμο των μαγαζιών στη συνοικία κλπ. Αργότερα, στη διάρκεια του εμφυλίου, εκτελέστηκε (το 1948) αφήνοντας ένα γράμμα στην οικογένεια του.

Το σπίτι της οδού Αγραίων 47, το "Κάστρο του Υμηττού", σύμβολο του αγώνα ενάντια στους φασίστες κατακτητές και τους ντόπιους συνεργάτες τους, έχει διαμορφωθεί σε μουσείο, τόπο προσκυνήματος για τον λαό, που δεν θέλει να ξεχνά και συνεχίζει να αγωνίζεται για την κοινωνική απελεθεύρωση.

Ρωγμή στην ενημέρωση

 

1985

Είμαι μελετητής και επιβλέπων μηχανικός επταόροφης πολυκατοικίας στον Άγιο Αρτέμιο, στην οδό Αγραίων.

Ο Άγιος Αρτέμιος, η παλιά Γούβα, είναι συνοικία του δήμου Αθηναίων, μεταξύ Παγκρατίου και δήμου Υμηττού.

Το οικοδομικό σύστημα είναι συνεχές, δεξιά και αριστερά του οικοπέδου μας είναι οικοδομημένα, και επειδή λόγω υπογείου έχουμε βαθειά εκσκαφή, χρειάζεται μεγάλη προσοχή. Ιδιαίτερα όταν συνορεύουμε με παλιά σπίτια, αμφίβολης θεμελίωσης και κατασκευής, μη γίνει κάποιο μοιραίο σφάλμα και τα...φέρουμε κάτω, με επιπτώσεις ανθρώπινες και υλικές, που ούτε να τις φανταστούμε δεν θέλουμε.

Στα αριστερά λοιπόν ήταν ένα ισόγειο σπίτι, περιποιημένο, αλλά παλαιό και κλειστό.

Είναι πρωί, γίνεται εκσκαφή και δουλεύουν μηχανήματα (αερόσφυρο και τσάπα), οπότε κάποια στιγμή βλέπω έκπληκτος ν' ανοίγει η πόρτα από το σπιτάκι και να βγαίνει ένας παππούς, που με πλησιάζει ασθμαίνων και ανήσυχος για την εκσκαφή, που κατέβαινε σύρριζα στη μεσοτοιχία του.

Τον καθησύχασα και για να τον βεβαιώσω ότι ο μηχανικός είναι παρών και οι χειριστές των μηχανημάτων δεν κάνουν του κεφαλιού τους, προθυμοποιήθηκα να του δείξω τα σχέδια για την εκσκαφή και την πορεία των εργασιών, που θα ήταν προσεκτική και επιμελημένη.

Ανοίγοντας όμως τον μαύρο μηχανικό χαρτοφύλακα που κουβαλούσαμε όλοι τότε, για να του δείξω σχέδια, βλέπει ο παππούς το διπλωμένο πρωινό Ριζοσπάστη να προβάλει ανάμεσα από κατόψεις και ξυλότυπους.

Με κοιτάζει καλά - καλά και μου λέει: "Ξέρεις ότι το σπίτι αυτό είναι μνημείο της Εθνικής Αντίστασης; Έλα να δεις!"

Έκπληκτος για άλλη μια φορά εγώ, πλησιάζω και βλέπω την πινακίδα που έγραφε για το "Κάστρο του Υμηττού", που τόσα είχα διαβάσει (Κ. Κοτζιάς: Καπνισμένος ουρανός κ.α.) για τους τρεις επονίτες που πολέμησαν και έπεσαν μέχρις ενός, απέναντι σ' ένα συρφετό από Ταγματασφαλίτες και Γερμανούς.

Το σπιτάκι ήταν γιάφκα και αποθήκη οπλισμού του εφεδρικού ΕΛΑΣ της Αθήνας και σήμερα διατηρητέο ιστορικό μνημείο.

Τη συνέχεια και τη χαρά του παππού τη φαντάζεστε.

Η δική μου "αμοιβή" πάντως ήταν σημαντική, αφού είχα εξασφαλισμένο τον πρωινό καφέ μου!

Υ.Γ.

Για την ιστορία, τα ονόματα των τριών νεαρών επονιτών που θυσιάστηκαν στο Κάστρο του Υμηττού στις 28 Απριλίου 1944: Δημήτρης Αυγέρης 18 ετών, Θανάσης Κιοκμενίδης 17 ετών, Κώστας Φολτόπουλος 17 ετών…

 

Χάρης Κουρής

συνταξ. Πολιτικός μηχανικός ΕΜΠ